 Ֆրանսահայ ռեժիսոր եւ դերասան, անցած տարի Կաննի միջազգային մրցույթում «Ոսկե արմավենի» մրցանակին արժանացած Սերժ Ավետիքյանի ֆիլմերն այս տարի էլ ներկայացված են «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնին, եւ նա դեռեւս գտնվում է Հայաստանում:
Արվեստագետի հետ երեկ մենք զրուցեցինք մասնավորապես արտագաղթի թեմայով: Տասնամյակներ ապրելով Ֆրանսիայում` նա թեեւ շատ լավ է խոսում հայերեն, բայց «արտագաղթ» բառին անծանոթ էր: Պարզաբանումից հետո Ավետիքյանը պատասխանեց մեր հարցերին, որի ընթացքում ասաց նաեւ, թե չի հասկանում` ինչ խնդիր է լուծելու նորաստեղծ Սփյուռքի նախարարությունը, կամ ինչ է նշանակում «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» կարգախոսը: «Չի կարող լինել մեկ ազգ, մեկ մշակույթ հայերի դեպքում, որովհետեւ հայերը մի ազգ են, բայց մշակույթները` զանազան: Պետք է այդ մշակույթներն ընդգրկել, ինտեգրել մեր փորձի մեջ»,- ասաց ռեժիսորը:
- Պարոն Ավետիքյան, արտագաղթն այսօր Հայաստանի համար լրջագույն խնդիր է, եւ տարբեր մտավորականներ ահազանգում են դրա տագնապալի տեմպերի մասին: Հնարավո՞ր է` դուք, որպես հեղինակություն, վերադառնաք հայրենիք` օրինակ ծառայելու, որպեսզի կանխվի այս արտագաղթը:
- Ես հերոս չեմ: Ես չեմ վերադառնա: Եւ գալ, ապրել այստեղ ամեն օր ես չեմ կարող, ես արդեն լիովին ինտեգրված եմ ֆրանսիական կյանքում: Եւ ես իրավունք չունեմ որեւէ մեկին ասել` ինչո՞ւ ես գնում, ինչո՞ւ ես լքում հայրենիքդ: Ես ինքս չեմ ապրում հայրենիքում: 40 տարի է` բնակվում եմ Փարիզում, որովհետեւ հենց իմ ծնողները 47 թվին են եկել այստեղ (Հայաստան.-հեղ. ) ու «քաշվել» են, ինչպես ասում են հայերեն լեզվով: Իրենք չգիտեին` ո՞ւր են գնում, ինչի՞ համար: Պատրիոտիզմի համար էին գնում, բայց սովետական կարգերի ժամանակ դուք շատ լավ գիտեք` ինչպես իրենց ընդունեցին, եւ ինչ ստացվեց այդ «ախպարների» հարցով: Ես չեմ ուզում ասել, որ ամեն անգամ պատմությունը կրկնվում է, բայց ամեն անգամ կարծես թե կրկնվում է` հորինելով ինչ-որ մի նոր բան, որից դաս կարծես թե չի ստացվել: Մենք կարող է այսօր հերոսի պակաս ունենք, որովհետեւ այն ժամանակաշրջանը չէ, երբ հերոսներն են խոսում: Հայրենիքը լքելու, դուրս գնալու հարցը, իմ կարծիքով, պետք է անպայման Հայաստանի քաղաքական գործիչները եւ հասարակությունը լուծեն: Ուրիշ ոչ ոք չի կարող դա անել: Դա նշանակում է ի՞նչ. դա նշանակում է գործ, տնտեսության զարգացում: Դա նշանակում է ուտոպիա, դա նշանակում է ինչ-որ մի պրոյեկտ:
- Դուք գոնե տարին մեկ անգամ Հայաստանում եք լինում «Ոսկե ծիրանի» շրջանակներում...
- Մոտավորապես այդպես:
- Ի՞նչ միտում եք նկատում` դեպի անկո՞ւմ է գնում Հայաստանը, թե՞ ընդհակառակը:
- Ես ձեզ ճիշտն ասեմ. ես միշտ գալիս եմ Հայաստան պրոյեկտներով: Թե կինո եմ ցույց տալիս, թե թատրոնում եմ բեմադրում, թե այս, թե այն: Ես երբեք ինձ չեմ զգում անջատված կամ դատարկության մեջ: Բայց ես այնպիսի միջավայրում եմ գտնվում, որ քիչ եմ տեսնում աղքատությունը, քիչ եմ դուրս գալիս Երեւանից: Ուրեմն, նշանակում է` ես իրականությունից կտրված եմ:
- Իսկ չե՞ք հետաքրքրվում, չե՞ք ուզում գնալ, տեսնել` ինչպիսին է այդ իրականությունը:
- Գիտե՞ք ինչ, ոչ թե չի հետաքրքրում, այլ նախ ժամանակը չի թույլատրում դա, որովհետեւ գալիս եմ գործով: Երկրորդ` ինչքան էլ չտեսնեմ, մեկ է` տեսնում եմ: Ես հայերեն եմ խոսում եւ հնարավորություն ունեմ միայնակ տաքսի նստել: Դուք գիտեք, որ Երեւանի վարորդները գիտեն, խոսում են, ասում են: Եւ ես սիրում եմ կիսվել նրանց հետ: Ու վերջ, արդեն հասկանում եմ:
- Եւ ի՞նչ եզրակացության եք եկել:
- Եզրակացությունը հետեւյալն է, որ կարծում եմ` կրիզիսն այսօր կապիտալիստական բոլոր երկրներին է դիպել, իսկ այստեղ այն ավելի քիչ է երեւում, որովհետեւ արդեն կրիզիսի մեջ էր Հայաստանը: Այստեղ ավելի քիչ է երեւում, որովհետեւ օրինավոր դրամի շրջանառումը ավելի քիչ է, քան թե ոչ օրինավորի: Ուզում եմ ասել` դրսից եկած գումարները, որոնք ընտանիքներին են հասնում, չեն հաշվվում էկոնոմիկայի մեջ: Լրիվ զուգահեռ էկոնոմիա է գնում, եւ անհնար է ասել, թե սա ի՞նչ արդյունքի է բերելու: Բայց ես տեսնում եմ, որ գնալով քաղաքը ճոխացել է: Ինչո՞ւ այսքան ռեստորան կա, չեմ հասկանում: Ես փառատոնի հետ էլ եմ գնում ռեստորան, տեսնում եմ, որ 2 հոգի է, 3 հոգի է, բայց հա ռեստորան է շարված, հա սրճարան է շարված, հա գինետուն է շարված: Կամ վերցնենք հյուրանոցների հարցը: Հասկանո՞ւմ եք, ծայրահեղությունն է խնդիրը: Հասարակության մեջ չեմ տեսնում միջին խավ, տեսնում եմ աղքատներ եւ հարուստներ: Բայց 20 տարվա անկախության մեջ շատ դժվար է, այդքան արագ չի ստացվում նորը կառուցել:
- Պարոն Ավետիքյան, վերադառնանք արտագաղթի թեմային, կարծում եք այսօր հատկապես ի՞նչն է ստիպում հայերին` ընտանիքներով կամ միայնակ լքել Հայաստանը, թողնել տունը ու գնալ:
- Ես իրենց հոգու մեջ չեմ, հասկանո՞ւմ եք: Ես կարծում եմ, որ իրենք մտածում են` ուրիշ տեղ ավելի լավ է: Պարզվում է, որ իրենք երեւի իրենց ճնշված են զգում, իրենք հիասթափված են իբրեւ անձնավորություն, թե ինչպես իրենց հաշվի չեն առնում, բանի տեղ չեն դնում, ոնց որ ասում են: Որովհետեւ հիմա պետությունը տեր չի ուզում կանգնել, որովհետեւ սա է կապիտալիզմի վերջնական հարցը: Կապիտալիզմը նրա վրա է հիմնված, որ ինդիվիդուալ ձեւով դեմոկրատական երկրում մարդն իրավունք ունի հարցուփորձ անել կառավարությանը, որովհետեւ ինքն է ընտրում: Հիմա պետք է իմանանք, թե այստեղ դեմոկրատիան ուր է հասել, ով է ում ընտրում, եթե ընտրում է, եւ ժողովրդի մեջ ինչքան ներքին ուժ եւ միասնականություն է մնացել, որ իրենք կարողանան ինչ-որ բան ուզել, որեւէ մի բան անել: ...Քաղաքացին ինքը պետք է բծախնդիր ձեւով մոտենա իր իրավունքներին, իսկ դրա համար պետք է իրեն միայնակ չզգա եւ աշխատի մյուսների հետ: Դա նշանակում է փոխհարաբերություն, երկխոսություն: Այդ ամենը կա, ես չեմ ասում` չկա: Կա, բայց ճնշված է, ձեւավորման փուլում է:
Աննա Զախարյան
Աղբյուր`http://www.armtimes.com/26574
|
