Գլխավոր » 2011 » Օգոստոս » 4 »
Չկա այն հողը, որի վրա «սերմը» նետելուց հետո կարելի է ակնկալել մեծ «բերք» (տեսանյութ)
13:21
Չկա այն հողը, որի վրա «սերմը» նետելուց հետո կարելի է ակնկալել մեծ «բերք» (տեսանյութ)
«Առաջին լրատվականի» ՍԻՐԱՆԿՅՈՒՆ ծրագրի հյուրն է գրող, գրականագետ Հովիկ Չարխչյանը։
- Պարոն Չարխչյան, 2011-ին հայ տպագրության 500-ամյակն ենք տոնելու, 2012-ին Երևանը գրքի մայրաքաղաք է հռչակվել: Սակայն այսօր խոսվում է այն մասին, որ գրականությունը մեզանում անհրաժեշտ պահանջարկ չունեցող պրոդուկտ է: Արդյո՞ք համաձայն եք այդ մտքի հետ:
- Համաձայն չեմ, որ գրականությունը պահանջարկ չունի: Մենք այլ երևույթի հետ գործ ունենք. մենք չունենք գրականություն, որը պետք է իր հետևից պահանջարկ բերեր: Որպեսզի արդարացնեն իրենց ամլությունը, գրականություն ստեղծողները փորձում են հիմնավորել դա նրանով, որ ընթերցող այլևս չկա, մարդիկ չեն սիրում գիրք կարդալ: Իրականում ընթերցող կա, նա կարդում է, սիրում է լավ ստեղծագործություններ, չկան գրողներ, որոնք ստեղծում են լավ գործեր: Ես սովորաբար ձեռնպահ եմ մնում ծայրահեղ արտահայտություններից, բայց այս դեպքում անպայման պետք է փաստեմ, որ այսօր մեր գրականությունն ապրում է խորը ճգնաժամ: Վերջին անգամ մեր պատմության մեջ այսպիսի դեպք եղել է 40-50-ական թթ., երբ իսկապես գրականության մեջ մեծ արժեքներ չէին ստեղծվում, չկային լուրջ տեղաշարժեր, և պետք է արձանագրենք, որ թեև գրողների առատություն կա, բայց չկա գրական լավ ստեղծագործություն:
- Սա համաշխարհայի՞ն ճգնաժամ է, թե՞ լոկալ:
- Սա տեղային ճգնաժամ է, համաշխարհայինի հետ ընդհանրապես կապ չունի: Համաշխարհային լավ գրականություն ստեղծվում է, մենք տեսնում ենք, որ մարդիկ աշխատում են, ստեղծագործում, շատ լավ հաջողությունների հասնում: Իսկ մեր գրականության հետ տեղի է ունեցել հետևյալը. խախտվել է ժառանգականությունը` ոչ թե ֆիզիկական, գենետիկ իմաստով, այլ հոգևոր: Այսինքն` այն ժառանգական կապը, որը գոյություն ուներ դարերի ընթացքում, կտրվել է, այնինչ ժառանգականություն պահպանելը մեծագույն անհրաժեշտություն է մշակույթում: Հարյուրավոր տարիներ մեր մշակույթը փոխանցվել է մի սերնդից մյուսին: Դժբախտաբար, եկավ մի սերունդ, որը իր կապերը խզեց նախորդի հետ, ասաց` այն, ինչ ստեղծել է նախորդ սերունդը, մեզ համար ընդունելի չէ, մենք նոր գրականություն, նոր ձևեր, նոր ոճեր ենք բերում, և անընդունելի համարեց իրենցից առաջ ստեղծվածը` չհասկանալով, որ դրանով ինքն իրեն կործանման է դատապարտում: Այսօրվա դրամատուրգիան, արձակը, պոեզիան չունեն որևէ գրական արժեք և երբեք չեն կարող դասագրքային դառնալ: Չի կարելի ժխտել ամբողջական ընթացքը, դա նույնն է, երբ որդին հրաժարվում է ծնողներից: Նույնիսկ անառակ որդու վերադարձը դեռևս չի ակնկալվում: Հրապուրվեցին արևմուտքից եկած էժանագին արժեքներով, մտածեցին` իրենք այն մարդիկ են, ովքեր բերում են նոր ձևեր, մոտեցումներ` չհասկանալով, որ գրականությունը ո՛չ երեկ, ո՛չ էլ առաջին օրն էր ստեղծվել: Այն հազարամյակների պատմություն ունի, այդ ադամանդը հղկվել է, մշակվել մեծագույն մտածողների ձեռքով, եկել հասել է մեր օրեր: Բանաստեղծների 90 տոկոսն այսօր գաղափար չունի տարրական բանաստեղծական կառուցվածքներից, ձևերից:
- Գրողն արդյո՞ք չպետք է ազատ լինի այդ ամենից, ունենա իր անհատական մոտեցումը:
- Անհատական մոտեցումը ուրիշ բան է, գրականության պահանջները ուրիշ բան: Ի վերջո, մենք գործ ունենք արվեստի հետ: Արվեստը ուրիշ բան է, կյանքը` ուրիշ բան, եթե դու դա չես զանազանում, ուրեմն մշակույթի ոլորտում անելիք ունենալու իրավունք չունես: Գրականության ոլորտում սովորական նախադասություններ իրար հետևից շարելը դեռևս պոեզիա չէ, պետք է պոեզիա ստեղծելու տարրական կանոններին տիրապետել:
- Պարոն Չարխչյան, ինչպե՞ս կարելի է ճգնաժամը հաղթահարել, մանավանդ` եթե անառակ որդու վերադարձն էլ չի նկատվում:
- Ճգնաժամը չպետք է հաղթահարել, այն կարելի է շրջանցել: Գուցե սուբյեկտիվ եմ, բայց ես այն կարծիքին եմ, որ մենք պետք է սպասենք հաջորդ սերնդին: Այս առումով որոշակի տեղաշարժ կա: Օրինակ` 7-8 տարի առաջ հազիվ թե դասական կամ ժողովրդական երաժշտություն լսեինք մեր հեռուստաէկրանից: Հիմա կա որոշակի վերադարձ, փորձում են ժողովրդական երգեր կատարել, որովհետև հասկացել են, որ չի կարելի կտրել արմատներից: Ծառն ինչպե՞ս կարող է ծաղկել, բերք տալ: Եթե այսօրվա մեր գրողները մտածում են, որ իրենց ծառը այդպիսի մի հրաշքի ընդունակ է, չարաչար սխալվում են: Այսօր չկա այն հողը, որի վրա «սերմը» նետելուց հետո կարելի է ակնկալել մեծ «բերք»:
- Մտքի՞ ճգնաժամ է:
- Մտքի, ինչպես նաև իրավիճակային ճգնաժամ է: Ինչպես ասացի, կտրվել է սերունդների, ժառանգականության կապը, և այն սերունդը, ով դա կգիտակցի և կփորձի դա վերականգնել, նա շահող դուրս կգա: Իմ գնահատականների մեջ ես կարող եմ սխալվել, ես չեմ ասում` սրանք բացարձակ են, պարզապես ես այսօր գրական միջավայրից չեմ տեսնում մեկին, ում անունը 10-20 տարի հետո կարելի է տեսնել դասականներում, չկա այդպիսի գրող, ով վաղը կհավակնի դասական գրողների շարքում կագնել, ում գրականությունը ուսանելի կլինի, ում բանաստեղծությունները երեխաները բեմերից կարտասանեն: Մեծագույն գրող Չարենցը, ում հարյուրավոր գրականագետներ են անդրադարձել, իր վերջին գրքի առաջաբանում ընթերցողին նվիրված բանաստեղծության մեջ գրում էր` չկա ուրիշ քննադատ սրտից բացի: Այնպես որ, միակ քննադատը ընթերցողն է, եթե նա ձեզ չի ընդունում, աշխարհի լավագույն քննադատներն էլ ձեզ գովերգող գրախոսականներ գրեն, ինձ համար որևէ նշանակություն չունի: Եթե կարդում են քեզ, դու գրող ես, եթե չեն կարդում, հրաժարվիր այդ մտքից:
- Այսօր գրողների համար լավագույն միջոց է ինտերնետը` իրենց ստեղծագործությունները մատուցելու առումով: Համամի՞տ եք:
- Այսօր եթե համեմատենք 30 տարի առաջվա հետ, գրողները արտակարգ պայմաններում են հայտնվել: Եթե այսօր ուզում ես հանրությանը ներկայացնել գրածդ, եթե ոչ եթերով կամ մամուլով, ապա ինտերնետ կա, որտեղ շատ ավելի մեծ լսարան կա: Բայց ինտերնետն էլ այսօր մղում է գրականության էժանացման: Յուրաքանչյուր ոք, ով երկու նախադասություն կարող է շաղկապել, իր պարտքն է համարում որևէ ստեղծագործություն տեղադրել այնտեղ, և անպայման միշտ կգտնվեն մտերիմ հինգ-վեց հոգի, որոնք անպայման կասեն, որ սա լավագույնն է Նարեկացուց հետո, իսկ նա էլ կներշնչի, որ այդպես էլ կա և կդառնա այնքան հավակնոտ, որ կասի` ես եմ այս դարաշրջանի գրողը, դուք ինձ չեք հասկանում, կգա մի սերունդ, որ ինձ կհասկանա:
- Ստացվում է` գրականության մեջ հաջողությունների առումով լռենք:
- Գրողը պետք է աշխատի, բացի դրանից` նա այլ անելիք չունի: Մի քանի օր առաջ ականատես եղա մամուլի ակումբներից մեկում գրողները գնացել էին ասուլիսի: Բայց ձեր ի՞նչ գործն է նման բաների խառնվելը: Կարելի է քաղաքացիական կեցվածք ունենալ որպես անհատականություն, բայց գնալ այդ կարծիքը պարտադրել հանրությանը ասուլիսների սրահներից, գրողի խնդիրը չէ, սա նշանակում է, որ գրողը ձախողվել է իր աշխատանքում և ուրիշ լսարան է փնտրում:
- Հիմա արդեն խոսում են քաղաքացիական խնդիրները քաղաքականի վերածելու անհրաժեշտության մասին:
- Գրողը պետք է գիրք գրի, հնձվորը պետք է դաշտում հունձ անի, քաղաքապետն իր տեղում լինի: Ի՞նչ խելքի բան է միջպետական հարցեր քննարկել, գրողի անելիքը իր թուղթն է և իր գրիչը, և եթե լավագույն ստեղծագործությունը լինի, կարող է մի ամբողջ սերունդ դաստիարակել, հեղափոխություն անել: Այսինքն` ձեզ տրվում է մի հոգևոր գործիք, և դուք դա օգտագործել չեք կարողանում:
- Պարոն Չարխչյան, մեր քաղաքական գործիչներն էլ քաղաքականությամբ զբաղվել չեն կարողանում:
- Ես մեղավոր չեմ, որ նրանք դիլետանտներ են, բայց ես չեմ ուզում իմ ոլորտում դիլետանտ լինել:
- Քաղաքանությամբ արդյո՞ք յուրաքանչյուրս չպետք է զբաղվենք:
- Բոլորովին: Մեր դժբախտությունը գալիս է նրանից, որ բոլորս անխտիր զբաղվում ենք մի բանով, որից գլուխ չենք հանում:
