 22-ամյա նկարչուհի Աննա Նավասարդյանի գործերը նայելիս, առաջին զգացողությունը, որ ապրում ես՝ զարմանքն է: Ասելիքի խորությունը, սառը գույները, հերոսների ներքին դրամատիկ վիճակն ուղղակի ապշեցնում են, ու ինքդ քեզ հարցնում ես. «Մի՞թե այս նկարների հեղինակն այդքան երիտասարդ է»: Աննան ապրում է ԱՄՆ-ում, որտեղ ընտանիքով տեղափոխվել էին, երբ նա դեռեւս 1 տարեկան էր: Ասում է՝ նկարչությամբ սկսել է զբաղվել մանկությունից, հետո նկարչական մասնագիտական գիտելիքներ ստացել է արվեստի դպրոցում, այնուհետեւ` նկարչական քոլեջում:- Այսինքն՝ դեռ մանկուց գիտեիր՝ ինչ ես անում, այո՞:- (Ծիծաղում է.- Մ.Մ.) Միշտ սիրել եմ նկարել, էսքիզներ անել եւ օգտագործում էի ցանկացած միջոց՝ գրիչ, ֆլոմաստեր, մատիտ եւ այլն: - Աշխատում ես բավական մեծամասշտաբ կտավների վրա: Ասելիքդ շա՞տ է:- Գիտե՞ս՝ ինչու: Սովորաբար նախընտրում եմ նկարել մենակ մարդկանց: Մեծ կտավներում մարդը հնարավորություն է ունենում ինքն իրեն ներկայացնել, ավելի ճիշտ՝ արտաքին միջավայրում իր ներկայության մասին հիշեցնել: Իմ խնդիրը մարդու արտաքին նկարագրությունը տալը չէ, այլ գոնե մի պահ նրա էությունը, բնավորությունը, շունչը հաղորդելը: Ինձ բավական է մի քանի ակնթարթ՝ մարդուն ճանաչելու համար, այսինքն՝ դա կարող է լինել, կամ՝ չլինել: Երբ ճանաչում եմ մարդու էությունը, անմիջապես սկսում եմ նկարել նրան: Իհարկե, երբեմն ինձ թվում է՝ սկսում եմ հորինել նրանց: - Իսկ գուցե չե՞ս հորինում, այլ ուղղակի երեւան ես հանում նրանց բուն էությունը, որ փորձում են թաքցնել: Եվ դա՞ է պատճառը, որ մարդիկ ընդգծված տգեղ են լինում քո նկարներում: - Հետաքրքիր է, թերեւս, ճիշտ ես, իրականում այդպես էլ կա: Սիրում եմ փորփրել մարդկանց էությունը: Չեմ սիրում գեղեցիկ նկարներ: Համաձայն եմ, որ մարդիկ երբեմն տգեղ են պատկերվում իմ նկարներում, բայց կարծում եմ՝ նրանք տգեղ չեն, ուղղակի դա նրանց մի երեսը, անհանգստությունը կամ վախն է: - Եվ դա արտահայտում ես այդքան սառը գույներո՞վ:- Իրականում ես տեսնում եմ այդ գույները: Իսկ գույնը դառնում է ամեն ինչի համագումարը: Մարդկանց տեսնելիս՝ միանգամից զգում եմ այդ գույները, տեսնում եմ դրանք: Հատկապես շատ եմ օգտագործում կոբալտե կապույտը, եւ ընդհանրապես, փորձում եմ գույներն ավելի պարզեցնել, որպեսզի ավելի ուժեղ լինի միտքը, ասելիքը: Կապույտը խորհրդանշում է սառնություն եւ պարզություն: Շատ հաճախ մարդուն նկարում եմ ամբողջապես կապույտ միջավայրում, այդ ձեւով փորձում եմ մարդկանց ուշադրությունը չկենտրոնացնել այլ հանգամանքների վրա: Գույները չպետք է խանգարեն, եւ նկարը դիտողը պետք է միանգամից ներթափանցի նկարում պատկերված կերպարների էության մեջ:- Աննա, քո՝ «Երեխաներ» նկարների շարքում այնքան տառապանք կա այդ երեխաների դեմքերին, որոնք միտումնավոր լղոզելով՝ չափազանց մեծ զգայականություն ես հաղորդել նրանց: Ստացվում է` մարդը մանկությունից սկսած տառապանքնե՞ր է ունենում: - Կարծում եմ՝ այդպես է: «Երեխաների» շարքը շատ հիշողություններ են: Մարդիկ ինչպե՞ս են իրենց հիշում, երբ երեխա էին: Գիտես՝ որքան էլ մարդ մեծանա, միեւնույն է՝ նա շարունակելու է վերհիշել ու նույնիսկ վերապրել այն զգացողությունները, որ ունեցել էր մանկության ժամանակ: Այդ շարքն ինձ միշտ տխրություն է հիշեցրել:- Միգուցե մարդը սկսում է կարոտե՞լ ինքն իրեն:- Նոստալգիա է, կարոտ: Օրինակ, նկարներից մեկում պատկերված է դպրոցի աշակերտների տարեվերջյան միասնական լուսանկարը, որտեղ ներկա է լինում ամբողջ դասարանը: Դպրոցական տարիներին երբեք չէի սիրում այդ լուսանկարները, խուսափում էի լուսանկարվել, բայցեւայնպես, ստիպված էի լինում լուսանկարվել: Ամեն բան ուներ շատ ձեւական տեսք: Գիտե՞ս՝ ի՞նչն եմ սիրում. թե մարդիկ ո՞նց են իրենց ներկայացնում, եւ թե նրանք ինչպիսի՞ն են իրականում: Այդ տարբերությունը հետաքրքիր է: Չգիտես` ինչո՞ւ` մարդը լուսանկարվելու ժամանակ նախընտրում է մի այնպիսի ձեւ ընդունել, որտեղ գեղեցիկ կերեւա: Փորձում եմ այդ հարցերի պատասխանները գտնել, թե ի՞նչ է ամոթը, գեղեցկությունը, ինչո՞ւ է մարդն ուզում երեւալ մի ձեւով, եթե նա այդպիսին չէ, եւ այլն: Այդ բոլոր հարցերը բերում եմ նկարչություն, եւ որեւէ պատասխան դեռ չեմ գտել: Գրեթե միշտ խնդիրներ եմ ունենում մարդկանց հետ, երբ նկարում եմ նրանց: Օրինակ, «Գալյա» նկարում, որ դեռ չեմ ավարտել (մատնացույց է անում արվեստանոցի պատին փակցված կտավը, որտեղ մի կին է պատկերված.- Մ.Մ.), բնորդուհի կինն ինձ անընդհատ ուղղում է՝ ասելով, թե այն կողմից լավ է երեւում, մյուս կողմից՝ գեր է երեւում, եւ այլն: Այդ կերպ սկսում եմ ճանաչել մարդկանց:- Աննա, միեւնույն է՝ պետք է հարցնեի՝ այդքան երիտասարդ ես ու ասելիքի անհավանական խորություն ունես: Եղե՞լ են դեպքեր, երբ խորհուրդ են տվել թողնել էքսպրեսիոնիստական հակումներդ, ու նկարել այն, ինչ սովորաբար նկարում են քո տարիքի աղջիկները:- Երբ գերմանացի հեռուստահաղորդավարներից մեկը գնեց իմ գործը, չէր հավատում, որ դա 22-ամյա աղջիկ է պատկերել: Երբեմն ասում են՝ կարո՞ղ է դեպրեսիայի մեջ եմ, որ այդպես եմ նկարում: Ընդ որում՝ այդ հարցն ինձ տալիս էին դեռ մանկությունից: Մի դեպք պատմեմ. սովորում էի 8-րդ դասարանում, երբ մի անգամ քիմիայի ուսուցչուհին հանձնարարեց թղթի վրա ցույց տալ Ճապոնիայի ռմբակոծության՝ Հերոսիմա-Նագասակիի դեպքերը: Մայրիկիս խնդրեցի «Բարբիի» 3 տիկնիկ գնել: Երեկոյան սուր հոտից անհանգստացել էին ընտանիքիս անդամները, երբ տեսան, թե այդ տիկնիկների հետ ինչպե՞ս եմ վարվել՝ տիկնիկներին անդամահատել էի, մազերը վառել՝ ամրացնելով ստվարաթղթին, եւ միաժամանակ սեւի վրա կարմիր ներկ էի թափել: Դա նախագիծ էր, որ ներկայացրեցի ուսուցչուհուն: Օրեր անց ծնողներիս դպրոց կանչեցին: Ուսուցչուհուն թվացել էր, թե իբր դեպրեսիայի մեջ եմ, այնինչ ես պատկերել էի այն, ինչը ինձ հիշեցնում էր ռմբակոծության ահասարսուռ տեսարանը, ինչը նա հանձնարարել էր մեզ: Երբ ուսուցչուհիս այդ հարցն ինձ տվեց, պատասխանեցի, թե մի՞թե նա կարծում է` ռմբակոծության ժամանակ մարդիկ ուրախ էին, եւ ամեն բան հրաշալի էր, չէ՞ որ ես պատկերել եմ իրականությունը: Ու հետաքրքիրն այն էր, որ ամիսներ անց ուսուցչուհին բոլոր գործերից հիշեց միայն իմ աշխատանքը: Ես հասկանում եմ, որ իրականում ամեն ինչ ուրախ կամ ծիածանագույն չէ: Չեմ կարծում, թե վատ է, որովհետեւ դա է կյանքը:- Իսկ ի՞նչ է կյանքը:- Ուրախ ու տխուր պահեր, որոնք շատ կարեւոր են: Ես չեմ վախենում այդ ամենը ցույց տալ: Անպայման չէ, որ նկարն ուրախ լինի:- Ավելի շատ գերմանական էքսպրեսիոնիզմի ազդեցությունն ես կրում: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:- Գերմանացիներն ավելի սառն ու պարզ են: Հավանաբար դա ինձ գրավեց: Առաջին վրձնահարվածը միշտ լինում է ամենաազնիվն ու ճիշտը: Իսկ այդ ազնվությունը շատ կարեւոր է նկարներում, որին կարող եմ, այսպես ասած, «զոհաբերել» գեղեցկությունը: Իհարկե, նկարչությունը ենթադրում է բավական դժվարին կյանք, եւ այստեղ չկան՝ արվեստ եւ կյանք տարանջատումները: Նկարչի աչքերը պետք է բաց լինեն օր ու գիշեր՝ մարդկանց ընկալելու, ճանաչելու համար: Ինձ թվում է՝ ամենաուժեղ նկարիչներն ապրում են իրենց գործերով: ԱՄՆ-ում ապրում եմ իմ նկարների հետ: Կարող եմ 4 օր դուրս չգալ իմ արվեստանոցից՝ առանձնանալ: - Ի դեպ, քո նկարներն արդեն ցուցադրվում են ԱՄՆ-ում բավական հայտնի գալերեաներից մեկում: Ինչպե՞ս հայտնվեցիր այնտեղ:- Փենսիլվանիայի նկարչական քոլեջից վերադարձա Բրուքլին, որտեղ վարձեցի արվեստանոց: Չնայած դժվարություններին (արվեստանոցի պայմաններն այնքան էլ լավը չէին, եւ արվեստանոցում բացի ինձնից աշխատում էր մեկ ուրիշ աղջիկ), սկսեցի աշխատել, այնուհետեւ որոշեցի տեղափոխվել: Բրուքլինում մեկ այլ արվեստանոց գտա, որտեղ օր ու գիշեր աշխատում էի՝ երբեմն քնում էի բազմոցին, որպեսզի հնարավորություն ունենայի ժամերով նայել նկարին: Մի անգամ երեկույթներից մեկում մայրս պատահաբար հանդիպեց արտդիլեր Տանյա Գրուներտին, ում պատմեց իմ նկարների մասին: Վերջինս մեծ պատկերասրահ ունի Չելսիում: Ինչեւէ, մայրս հրավիրեց մեր տուն՝ նկարներս նայելու: Իհարկե, Տանյա Գրուներտը բավական դժվարությամբ եկավ մեր տուն: Ի վերջո, իմ բազմաթիվ զանգերից հետո, նա եկավ: Տանյան նայելով իմ նկարները` առանձնացրեց մի քանիսը, որոնք պետք է տանեի «Գասսեր Գրուներտ» (Gasser Grunert) պատկերասրահ: Իմ նկարներից մեկը վաճառվեց նկարներս տանելու անմիջապես երկրորդ օրը: Դա նաեւ մեծ խթան էր, որպեսզի Տանյան ճանաչեր ինձ: Մյուս կողմից` պատկերասրահում մնալու երկրորդ խթանը մեկ այլ հանգամանք էր: Մեկ այլ գերմանացի, գնելով իմ նկարն, ինձ ասաց, որ ինքը Մյունհենում կներկայացնի իմ նկարները, կկազմակերպի իմ անհատական ցուցահանդեսը, այսինքն՝ աշխատանքի հրավեր ստացա: Երբ Տանյային պատմեցի այդ մասին, նա ասաց, որ հրաժարվեմ այդ առաջարկից, քանի որ ինքն անձամբ կկազմակերպի իմ անհատական ցուցահանդեսը: Հիմա ակտիվ համագործակցություն է սկսվել այդ պատկերասրահի հետ: Ընդ որում՝ ես ամենաերիտասարդն եմ այն նկարիչների ցանկում, ովքեր ներկայացված են այդ պատկերասրահում: Մինչեւ այս տարեվերջ «Գասսեր Գրուներտում» կլինի իմ անհատական ցուցահանդեսը, որի կազմակերպիչը կլինի Տանյան: Կարծում եմ՝ կցուցադրվի 20 նկար: Ցուցադրվող նկարները կունենան նույն թեմատիկան:- Բայց կարծես քո բոլոր նկարներն էլ հստակ կարմիր գիծ ունեն, ինչն արդեն խոսում է քո անհատական ձեռագրի մասին: - Նույն բանն ինձ ասաց իմ ամենասիրելի հայ նկարիչներից մեկը՝ Էդուարդ Խարազյանը: Նա եւս ասաց, որ ես ձեռագիր ունեմ: Հետաքրքիրն այն էր, որ նա, մինչ նայելը իմ նկարները, ասաց, որ ջահել երեխա եմ, ուրիշ բան չկա՞, որ անեմ, եւ ես արդյո՞ք հասկանում եմ, թե որքան դժվարությունների միջով պետք է անցնեմ, թե որքա՜ն դժվար է նկարչի կյանքը: Երբ եկավ արվեստանոց, նայեց նկարներս ու ասաց. «Էս էրեխեն բան ունի ասելու»: - Ակադեմիական կրթությունը խանգարո՞ւմ է արվեստագետին: - Ափսոսում եմ, որ ԱՄՆ-ում նկարչության տեխնիկան շատ թույլ է: Միշտ մտածում էի ուժեղ տեխնիկայի դասեր ստանալ, որովհետեւ կարծում էի՝ եթե լավ տիրապետես տեխնիկային, կարող ես անել այն, ինչ ուզում ես: Այնուհետեւ հասկացա, որ դա էական չէ: Ավելին՝ հիմա մտածում եմ, որ նկարչական քոլեջում սովորելու 4 տարիները պետք է անցկացնեի ճամփորդելով, տարբեր երկրներում արվեստանոցներ բացելով: Չնայած չեմ կարող ասել, թե ո՞ր տարբերակը լավ կլիներ: - Աննա, Հայաստանում անցկացրած օրերի տպավորությունները, ասես, ընդգծված են նաեւ նկարներիդ մեջ՝ տաք գույներով, ինչպես, օրինակ, քո «Կարմիր սենյակ» կտավն է: Ի դեպ, քո որոշ նկարներում իր հատուկ տեղն ունի ձմերուկը: Ի՞նչ խորհրդանշական իմաստ ունի: - Կանանց ու ձմերուկները միշտ միասին եմ նկարում: Ինձ թվում է՝ երկուսն էլ իրար նման են: Կինն էլ, ձմերուկի պես, անկանխատեսելի է՝ արտաքինից կարող է շատ լավ տեսք ունենալ, իսկ ներսում կարող է շատ անհամ լինել, կամ հակառակը՝ շատ քաղցր ու կարմիր: - Իսկ խաղաթղթե՞րը:- Խաղաթղթերն էլ ունեն հայկական խորհրդանշական իմաստ: Դե, հայերը եւս սիրում են խաղաթղթերով, ինչպես ասում են՝ բախտ բացել: Հայկական է նաեւ սփռոցը (մատնացույց է անում «Կարմիր սենյակ» նկարի ծաղկավոր սփռոցը,-Մ.Մ.): Կարծում եմ՝ այս նկարը ստեղծվեց Մինաս Ավետիսյանի նկարների ազդեցությամբ: Կարմիրը, որ դու նշեցիր, հիշեցնում է Մինասի կարմիրը, հարուստ ներկերը: Ինձ համար Մինասի գործերը շատ հարուստ են, եւ թվում է, թե նա 10 տարի աշխատել է մի նկարի վրա: - Աննա, դու բացի նկարելուց` նաեւ բանաստեղծություններ ես գրում: Որտե՞ղ ես ավելի ազատ քեզ զգում՝ թղթի՞, թե՞ կտավի տարածության մեջ: - Գրելն ինձ համար շատ ավելի դժվար է` քան նկարելը: Նկարելը, կարծես, իմ լեզուն լինի: Հատկապես շատ եմ դժվարանում պարզ բառեր ընտրելիս: Բանաստեղծությունն էլ պետք է բնական ու պարզ լինի, բայց հաճույք չեմ ստանում գրելուց:- Որովհետեւ գույնե՞րն են քիչ:- Երեւի, բացի դրանից` թուղթն է փոքր:- Նկարներդ անստորագիր ես թողնում: Ինչո՞ւ: - Ամերիկայում նկարիչները չեն ստորագրում, իսկ նկարչությունն էլ շատ տարբեր է: Նկարչական քոլեջում մեզ ասում էին, որ նկարի տակ ստորագրելը շատ հին է: Երբ հայերն ինձնից նկարներ են գնում, անպայման հարցնում են, թե ինչո՞ւ չեմ ստորագրում նկարի տակ: Այդ առնչությամբ որոշ խնդիրներ արդեն առաջացել են, բայցեւայնպես, ինձ համար գլխավորը մնում է նկարել մարդկանց, որպեսզի նրանք հնարավորություն ունենան իրական եւ իրենց ստեղծած կերպարները համեմատելու:Աղբյուր`http://168.am/am/articles/28781
 |
