 Հարցազրույց գեղանկարիչ Սամվել Սեւադայի հետ
- Պարոն Սեւադա, ապրելով Հայաստանում, Ձեզ, որպես մարդու եւ արվեստագետի, այսօր ի՞նչն է մտահոգում:
- Խնդիրները շատ են: Մենք գնալու երկար ճանապարհ ունենք: Մեր հարաբերությունները բարեկամ կամ թշնամի երկրների հետ այս կամ այն կերպ ճշտված են: Սակայն մեր հարաբերությունները միմյանց հետ, ներսում` արտակարգ, արտահերթ, շտապ վերանայելու ու ճշտելու կարիք ունեն: Մենք իրար չենք սիրում: Բայց շատ ենք ուզում, որ մեզ սիրեն ուրիշները: Ցավոք սրտի, այդպես չի լինում: Երկրի ներսում ատելությունն ու քամահրանքը խոր արմատներ են գցել: Ո՞վ պիտի դրա դեմն առնի, եթե ոչ ինքներս: Մենք զարմացնող ժողովուրդ ենք: Սիրում ենք ուրիշների համար լավ բաներ անել ու հրճվանքով հետեւել, թե ոնց են զարմանում: Մտավորական կոչվող դասակարգը կրավորական կեցվածք ընդունած կամ պատերի տակ բողոքում է էս կյանքից ու տիրող անարդարություններից կամ խռովածի տեսքով իրեն հեռու է պահում հիմնական գործընթացներից: Որի հետ խոսում ես, ասում է՝ ճիշտը երթալն է, ես ի՞նչ գործ ունեմ, թող իրար ուտեն: Բա եղա՞վ: Անտարբերությունը վտանգավոր է ցանկացած թուրքից: Մեր փոքրիկ երկրի ամեն մի քարը, ամեն մի ծառը, ամեն շնչավոր էակ կարեւոր է: Պիտի սովորենք ու սովորեցնենք խնայել իրար, խնայել մեր ունեցածը: Հիշենք` մեր տունը մեր բնակարանի շեմքից չի սկսվում: Մեր տունը մեր երկիրն է:
Երկրում ահագնացող չափերի է հասել հանցագործությունը: Քրեական աշխարհն անթաքույց «ռուլիտ» է անում երկրի տնտեսության եւ կենսապահովման բոլոր ոլորտներում: Կաշառակերությունն ու գանձագողությունը օրեցօր նոր բարձունքներ են նվաճում: Օրենքով գողն ու անօրեն ավազակը դառել են հեռուստասերիալների գլխավոր հերոսները: Այն աստիճանի են պրոպագանդվում, որ քիչ է մնում հարգանքով լցվես նրանց նկատմամբ: Ես, իհարկե, իմ բնույթով դեմ եմ արյունահեղությանը, սակայն հասկանում եմ հարեւան պարսիկներին, որոնք հրապարակավ կտրում են գողություն արած ձեռքը: Մեզ մոտ գողն ու ավազակը կամ կաշառքով են ազատվում, կամ …համաներումով: Այս ամենի մասին ես շատ եմ խոսում ու գրում, ու ինձ տեսնելիս բարձր պաշտոններ զբաղեցնող մարդիկ ասում են՝ շատ հետաքրքիր ես գրում… Կարծես իրենց չի վերաբերում եւ իրենց մասին չէ:
- Այսօր շատ մարդիկ ու արվեստագետներ են բռնում արտագաղթի ճանապարհը, ինչ եք կարծում՝ ո՞րն է պատճառը` սոցիալական ծանր վիճա՞կը, հավատի պակա՞սը պետության, իսկ գուցե նաեւ սեփական ուժերի հանդեպ:
- Կարծում եմ՝ արտագաղթի հիմնական պատճառը ապագայի հանդեպ անորոշությունն է: Որտեղ հաց, այնտեղ կաց, դրա համար մարդիկ գնում են Ռուսաստան, Եվրոպա, Ամերիկա եւ այլուր: Ես ապրել եմ 17 տարի ԱՄՆ-ի Գլենդել քաղաքում, որտեղ հայերը ֆանտաստիկ պայմաններ են ստեղծել իրենց համար եւ ապրում են շատ մաքուր, գեղեցիկ քաղաքում: Այսինքն մենք ի վիճակի ենք այդպես ապրել, բայց չենք ապրում: Չենք ապրում, որովհետեւ այնտեղ վախ կա ամերիկացու նկատմամբ, եթե հանկարծ ծխախոտը մեքենայի պատուհանից դուրս նետես, քեզ ոչ միայն կտուգանեն հազար դոլարով, այլեւ մի տարով կզրկեն մեքենա վարելուց: Իսկ այստեղ ոստիկանը 5 հազար դրամը վերցնում է ու բաց թողնում, դրա համար ավելի են լկտիանում, ոնց որ մուռ հանեն մեկը մյուսից, ու այդպես շարունակ: Մտավորականն ու արվեստագետը հեռանում են երկրից, որովհետեւ վատ են վարձատրվում: Էս ահավոր թանկության պայմաններում հնարավոր չէ ընտանիք պահել: Լավագույն նկարիչներ ու երաժիշտներ են հեռանում երկրից՝ անտարբեր հայացքների ուղեկցությամբ:
- Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն արվեստագետներին, ովքեր նախընտրական շրջանում ակտիվանում են ու հայտնվում կուսակցությունների, քաղաքական դեմքերի կողքին:
- Յուրաքանչյուր արվեստագետ, եթե կայացած քաղաքացի է, իհարկե քաղաքական դիրքորոշում պիտի ունենա, հո հավ չէ՞, որ չունենա: Մենք չենք խոսում պատեհապաշտների մասին, ովքեր կարող է քեզ հետ նստեն-խոսեն, թե էս ինչ կարգեր են, ինչ վատ վիճակ է, բայց հետո գնան ու երգեն նրանց դուդուկի տակ: Ժամանակին Մոդիլիանիին առաջարկում են «ունիտազի» գովազդ նկարել, ինքը վիրավորվում է, չնայած նրան, որ հացի փող չուներ ու սովից մեռավ: Դա գեղեցիկ պատմություն է, բայց կյանքն իրենն է թելադրում: Արվեստագետն ամբողջ կյանքում կիսասոված ստեղծում է, արարում, վերջապես վաստակում անուն ու հեղինակություն, որը երբեմն ստիպված է լինում ծառայեցնել փող վաստակելուն, հանուն ընտանիքի բարօրության: Իսկ «փող շինողներն» ամբողջ կյանքում միջոցներ են դիզում եւ վերջապես դրանց մի մասը փորձում են օգտագործել հարգանք ու հեղինակություն ձեռք բերելու համար:
- Բայց մյուս կողմից էլ՝ չե՞ն գցում իրենց անունը այդ արվեստագետները:
- Որքան հասկանում եմ՝ խոսքը հիմնականում շոու բիզնեսի ներկայացուցիչների մասին է:
- Ոչ միայն, նաեւ պարարվեստի, երգարվեստի:
- Դե հիմա պարի խումբն ինչ անի, երբ տանում են ու ասում՝ ելույթ պիտի ունենաս, ելույթ չունենա՞: Ուրիշ հարց, որ պարի խմբի ղեկավարը սկսում է գովերգել նրանց ու ասել՝ մեռնեմ ձեր ջանին, բայց այդ մարդու բնույթն էլ հիմա այդպիսին է` քաղցրախոս է ու քիչ ծառայություններ չունի ժողովրդի առաջ: Այս խնդիրները բոլոր ժամանակներում էլ եղել են, նոր չեն:
- Ինքներդ կկանգնե՞ք այդ հարթակներից մեկում որեւէ քաղաքական գործչի կողքին, երբեւէ եղե՞լ է նման առաջարկ:
- Իհարկե եղել է, բայց ես չեմ կանգնել եւ երբեք չեմ քաղաքականացվել՝ ոչ սովետական ժամանակ, ոչ էլ դրանից հետո:
- Միգուցե չեք կանգնում, որովհետեւ ֆինանսական վիճակը բարելավելու խնդիր չունե՞ք:
- Չէ: Ես ավելի խորն եմ նայում այս հարցերին: Կարծում եմ՝ նախորդ իշխանության մեջ էլ կային տղաներ, որոնց դաստիարակել էր պետք մտրակով, եւ որոնք վարկաբեկեցին այդ գյոզալ խմբին, եւ հիմա էլ պատվանդանի վրա կանգնած մարդիկ կան, ովքեր եթե գան իշխանության, իրենց վատ են պահելու, բայց իշխանափոխության մեջ են տեսնում երկրի ապագան: Ես էլ եմ զգում, որ դա պետք է, բայց չեմ կարծում, որ պետք է դառնամ այդ մարդկանցից մեկը, որովհետեւ ես իմ ճակատում եմ գործում եւ համարում եմ, որ իմ գործն էլ կարեւոր է: Պարտադիր չէ, որ գնամ հարթակի վրա կանգնեմ ու ճառեր ասեմ, դրա կարիքը բոլորովին չկա՝ ես իմ ճառերն ուրիշ տեղ եմ ասում:
- Շատ արվեստագետներ ժամանակի շունչը զգալու, իրենց համար կերպարներ գտնելու համար գնում-մասնակցում են հանրահավաքներին, Ձեր դեպքո՞ւմ ինչպես է:
- Եթե անկեղծ, ապա մասսայական միջոցառումներ չեմ սիրում: Էն ժամանակ որ շարժումը սկսվեց, ես էլի չէի հասկանում բռունցքը պարզած մարդկանց, դա մի տեսակ անհասկանալի ու օտար էր ինձ համար, նույնն էլ հիմա: Ես ավելի շատ խաղաղասեր եմ ու սիրում եմ խաղաղ ճանապարհով հարցերը լուծել: Բայց ամեն մարդ իր գործն է անում, կան պրոֆեսիոնալ հեղափոխականներ, որոնք ծնվում են այդպիսին, նրանք ժողովրդին տանում են իրենց հետեւից, դա մասնագիտություն է: Ես իմ տեսակով այլ մարդ եմ, իմ անելիքն այնտեղ չի, բայց պարտադիր գնում եմ, մասնակցում եմ, ուշադիր լսում եմ, մարդկանց հետ շփվում-խոսում եմ այս թեմաներով: Բայց չեմ կարող ասել` դու իջիր, որովհետեւ սխալ ես նստած քո տեղում. ոչ թե վախենում եմ, ես վախենալու բան չունեմ, ես աշխատում եմ, երեխաներ եմ դաստիարակում, պետության հարկը մուծում եմ: Աշխատում եմ լինել բարեխիղճ քաղաքացի:
- Արվեստում երկխոսությունը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ սերն է առաջնորդում, ի՞նչ եք կարծում՝ այս մոդելը կիրառելի՞ է քաղաքականության մեջ, մասնավորապես իշխանություն- ՀԱԿ երկխոսության դեպքում:
- Իշխանափոխության երեք ճանապարհ կա՝ հեղափոխություն, ներիշխանական դավադրություն եւ խաղաղ ճանապարհով: Առաջին երկուսին ականատես ենք եղել: Երրորդն աբսուրդ է թվում, եւ երանի մենք ականատես ու մասնակից լինենք աբսուրդի այդ թատրոնի պրեմիերային, որի սցենարի հեղինակն ու բեմադրող ռեժիսորը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն է: Անցած աշնանը մեր լավագույն նկարիչներից մեկի հուղարկավորության ժամանակ առիթ ունեցա մոտիկից տեսնել ու զրուցել նրա հետ: Տեր-Պետրոսյանը հանդարտ ու անխռով տոնով պատասխանեց իմ այն հարցին, թե ինչու հեղափոխական ճանապարհով չեն փորձում կատարել իշխանափոխություն, չէ՞ որ ժողովուրդը պատրաստ է դրան, եւ նույնիսկ շատ համակիրներ այդ պատճառով կարծես երես են թեքել ՀԱԿ-ից: Նա պատասխանեց. «Մենք ուզում ենք քաղաքակիրթ ճանապարհով ստեղծել քաղաքակիրթ հասարակություն, եթե մենք գնանք արյուն թափելու ճանապարհով ու վերցնենք իշխանությունը, կստացվի, որ սխալ ճանապարհով գնանք, հետո նորից սկսենք սրբագրել մեր սխալնե՞րը»: Այս պատասխանն իմ սրտով էր, եւ ես խորին հարգանքով լցվեցի իմաստուն մարդու նկատմամբ: Կարծում եմ՝ նա մեր ժամանակի հերոսն է:
- Իսկ երկխոսությո՞ւնը…
- Երկխոսությունը վերոհիշյալ սցենարի բաղադրիչներից մեկն է: Մի քիչ դրամատուրգիա է, դրանով էլ աբսուրդ է թվում: Դժվարանում եմ գուշակություններ անել: Սցենարը մի բան է, կյանքի կոչելը՝ մի այլ բան: Հատկապես որ գլխավոր դերերի դերաբաշխումը միշտ վտանգավոր հետեւանքներով է հղի: Կապրենք` կտեսնենք: Մեր ժողովրդի աչքը վախեցած է: Այնքան ջարդ ու եղեռն, տեղահանություն, աքսոր ու պատերազմ է տեսել, որ իշխանությանը բավական է ժամանակ առ ժամանակ հիշեցնել սպասվող պատերազմի մասին, եւ մարդիկ մտածում են՝ ախպեր, ի՞նչ իշխանափոխություն, սենց էլ յոլա կգնանք, մենակ պատերազմ չլինի: Մեր ժողովուրդը խիստ բազմադեմ մասսայից է կազմված, սիրում է մտրակի տակ լինել, սիրում է, որ իրեն դաղում են:
- Ներկայիս ղեկավարը խիստ չէ՞, չի՞ մտրակում:
- Ոնց չէ, լավ էլ դաղում է, դրա համար էլ բոլորը վախենում են:
- Եթե մեզ դուր է գալիս մտրակված լինելը, ինչո՞ւ են մարդիկ հանրահավաքների գնում:
- Ընդամենը հանրահավաք են գնում, ի՞նչ են անում, մեր ժողովուրդը խաղաղ ժողովուրդ է, ուրիշների պես դուրս չի գալիս, վառում, ջարդում, ինչպես որ դրսում է:
- Հանրահավաքներում է՞լ եք այդ վախը տեսնում մարդկանց մեջ:
- Այդ ժամանակ, երբ հավաքվում են իրար գլխի, մի քիչ հերոսանում են, քաջ են դառնում, բայց հետո մինչեւ իրանց տուն են հասնում՝ զգում են, որ մենակ են, ու կարող է իրենց հեսա բռնեն-տանեն…
- Իսկ ի՞նչն է Ձեզ տանում հանրահավաքների, հավատո՞ւմ եք Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին, ՀԱԿ-ի գաղափարներին:
- Ինձ տանում է իմ տանջված ու հանճարեղ ժողովրդի ապագայի մասին մտահոգությունը: Ինձ հետաքրքիր է այս ամենի ընթացքը, բնականաբար ես ուզում եմ, որ ամեն ինչ շատ լավ լինի երկրի համար, բայց գիտակցում եմ, որ շատ լավ չի կարող լինել, որովհետեւ երկու բանակներում էլ նույն մարդիկ են, եւ նրանք այնքան մեծ հաջողությամբ են սողոսկում մի բանակից մյուսը, նորից գրավում նույն իշխանական աթոռները եւ հետո իրար մեջ կիսում ժողովրդի ապրուստը: Իսկ ճիշտ ու արժանապատիվ ապրելու համար պիտի ամեն մեկս պայքարենք: Սիրենք իրար եւ մենք կհաղթենք:
ՀԵՂԻՆԱԿ՝ ՍՈՆԱ ԱԴԱՄՅԱՆ
Աղբյուր`http://www.hraparak.am/2011/08/12/sirenq-irar/#more-34670
|
